Дьэдьэннээх күөрчэҕи алаадьылаан сиэн улаатыннарбыт эйэҕэс эбэлээх, Балыктаах алааска бугул түгэҕин харбаттаран, окко тэҥҥэ илдьэ сылдьар, куобах илии тутурдаах булчут, элэккэй эһэлээх, салайар үлэҕэ олоҕун анаабыт күн-күбэй ийэлээх, сыспай сиэллээҕи доҕор-атас оҥостубут амарах аҕалаах – барыта төрөөбүт алаастан саҕаланар, ийэ тыл эйгэтиттэн иитиллэр дьиэ кэргэнтэн удьуордаах буоламмын, кэнчээри ыччаты төрөөбүт тыл сүөгэйигэр, сүмэтигэр, илгэлээх эйгэтигэр уһуйар, дьону кытта алтыһар идэни талбыт эбиппин.
Саха государственнай университетын саха салаатыгар үөрэнэр сылларбар үтүөкэн да уһуйааччыларга үөрэнэн ааспытым — айымньылаах үлэбэр тирэх, күүс-көмө буолар. Кинилэр ыллыктаах санаалара, өркөн өйдөрө, муударай толкуйдара уруккуну утумнуурга, олоҕу анаарарга, оҕолуун алтыһарга, саха омук инникитин түстэһэргэ сүҥкэн оруоллаах.
Билигин “Тыл баар – норуот баар, тыл сүтэр – норуот симэлийэр” диэн этии тоҕоостоох кэмэ кэллэ. Төрөөбүт тыл учуутала буоламмын, бу тэтимнээхтик сайда турар үйэҕэ төрөөбүт тылбыт чөл туруктаах, кэнэҕэски ыччат дьоммут саха куттаах буоларын туһугар туруулаһабын.
Учууталым Баһылай Никиитис Бырдьахаанап этиитэ оруннаах: “Норуот күүһэ өйүгэр, өйүн күүһэ – тылыгар”. Оҕо төрүт тылыттан тирэх ылан, аан дойдуну анаарыахтаах, ийэ толкуйа сайдыбыт оҕо олоххо ситиһиилээх буолар дии саныыбын. Оҕо сахалыы куттаах буолан иитиллэн тахсыыта бастатан туран, дьиэ кэргэнтэн тутулуктаах. Айылҕалыын сибээспитин быспакка оҕобутун ииттэхпитинэ, саха норуота уһун тыыннаах буолуоҕа. Өбүгэбит төрүт үгэстэрин эппитигэр-хааммытыгар иҥэрэн, үйэлэри уҥуордаан бэриллибит духуобунай баайбытын, омук быһыытынан уратыбытын, сиэрбитин-туоммутун аныгы кэрдиис кэмҥэ тэҥҥэ тутан, олох устун айаннаатахпытына эрэ, саха омук сарсыҥҥыга эрэллээх буолуоҕа.
Оскуола киэҥ аартыгынан олоххо бары өттүттэн бэлэмнээх, дэгиттэр талааннаах, араас сатабыллары баһылаабыт, тобуллаҕас толкуйдаах, сайдыылаах, киэҥ билиилээх ыччаты олох суолугар атаарыы соруга турар. Хас биирдии учуутал бэйэтин үөрэтэр предметинэн эрэ муҥурдаммакка, атын предметтэри кытта алтыһынаран үөрэттэҕинэ, ити сорук ситиһиллэр. Ийэ толкуйдаах оҕо дэбигис ханнык баҕарар предмети ыарырҕаппакка ылынар кыахтанар. Оҕо ийэ толкуйа чөл буоларын туһугар төрөөбүт тыл, литэрэтиирэ учуутала дьиэ кэргэн кэнниттэн, сүрүн оруолу ылар. Ол эрээри, төрөппүт оҕотун иитиитигэр тылга болҕомто уурбатыттан биһиги кэккэ мэһэйдэри көрсөбүт: төрөөбүт тылынан ыраастык саҥарбат, санааларын сааһылаан эппэт оҕолор тиийэн кэлэллэр. Маныаха айымньы нөҥүө оҕоҕо төрөөбүт тылга тапталын уһугуннарыахха сөп. Уруогу, үөрэтиини таһынан оҕо ис кыаҕын, талаанын, дьоҕурун, сатабылын, сахалыы толкуйун сайыннараары “Туллук” драматическай уонна “Ситим” эдэр кэрэспэдьиэннэр кулууптарын үлэлэтэбин. Драматическай кулуупка оҕо артыыстыырга, сыанаҕа тутта-хапта сылдьарга, санаатын сатаан сааһылаан этэргэ, бодоруһа, алтыһа, атын оҕо санаатын истэ үөрэнэр. Айымньы ис санаатын дьоруойдар дьайыыларын нөҥүө арыйарга, ылынарга, суруйааччы этэр санаатын өйдүүргэ холонор, кэм кэрдииһин, олох олуктарын уратытын сыана нөҥүө оонньоон ис туругар киллэрэр. Үлэбит түмүгүн видеоҕа устан үйэтитэбит, сыанаҕа тыыннаахтыы оонньоон уонна видеокүрэхтэргэ кыттан, хас да төгүллээх өрөспүүбүлүкэтээҕи НПК истэринэн күрэхтэр лауреаттара, кыайыылаахтара, “Бастыҥ оруол”, “Кэскиллээх оонньооччу” анал ааттары хас да төгүл ылары ситистибит. Оттон “Ситим” нууччалыы-сахалыы тахсар хаһыаты нуучча тылын, литэрэтиирэтин учуутала Е.В.Петрованы кытта салайан үлэлэтэбит. 5 кылаастан дьарыктаабыт оҕолорбут билигин 10 кылааска тиийдилэр. Оҕолор матырыйаалы кытта үлэлиир суруйар, айар, чинчийэр, хасыһар дьоҕурдара сайдар, күннээҕи буола турартан тута саҥаны, сонуну буларга, историческай кэрдиис кэм уратытын арыйарга матырыйаал хасыһарга үөрэнэллэр, элбэх дьону кытта алтыһаллар. Булбут матырыйаалларын көмпүүтэргэ бэчээттээн, Папблишер бырагыраамманан хаһыат оҥорон таһаараллар, онон ИКТ баһылыы, тутта үөрэнэллэр. Өрөспүүбүлүкэтээҕи электроннай хаһыаттар күрэхтэрин хас да төгүллээх лауреаттара, “Кэскил” хаһыат түмэр эдэр кэрэспэдьиэннэрин сүлүөттэрин кыттыылаахтара, ХИФУ ыыппыт пресса күрэҕэр анал аат хаһаайыттара буолары ситиспиппит.
Цифровой эйгэ киириитэ күн-түүн түргээтиир. Онон учуутал ону кытта тэҥҥэ хардыылаан иһиэхтээх. Саха тылын, литэрэтиирэтин үөрэтиигэ көрдөрөр-иһитиннэрэр матырыйаал тиийбэтэ атахтыыр. Аныгы технология күүһүрбүт кэмигэр кэм ирдэбилигэр сөп түбэһэн, электроннай босуобуйа, компьютернай презентация, видеороликтары, видеомонтажтары оҥорон, уруокка, кылаас таһынан үлэҕэ, араас тэрээһиннэргэ туттабын.
Сайдыылаах үйэ очурдарыгар оҕустарбакка, “кэмниин тэҥҥэ сайда тур, кымыс сыттаах, кустук өҥнөөх сахам мандар саҥата!” диэн тылбыт, омукпут сарсыҥҥылаах буоларын туһугар айабын-тутабын, үлэлиибин-хамныыбын.

Им Галина Федоровна, саха тылын, литэрэтиирэтин учуутала